Witamina K to rozpuszczalny w tłuszczach związek chemiczny, który pełni w organizmie człowieka wiele istotnych funkcji. Źródłem jego pochodzenia mogą być zarówno rośliny, jak i zwierzęta. Czym charakteryzuje się niedobór witaminy K? Jakie są jej podstawowe zadania? Gdzie dokładnie występuje?
Czym jest witamina K
Witaminy z grupy K można podzielić na dwa typy: K1 i K2. Głównym jej zadaniem jest oddziaływanie na krzepliwość krwi, zapobieganie wszelkiego rodzaju krwotokom i krwawieniom zewnętrznym i wewnętrznym oraz wpływanie na zmniejszenie ilości krwi miesiączkowej w przypadku jej nadmiaru.
Witamina K bierze udział w produkcji protrombiny w wątrobie i odgrywa ważną rolę w gospodarce wapniowej. Posiada również właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne, wpływając m.in. na gojenie się ran. Jej bardzo istotną funkcją jest też zmniejszanie ryzyka powstawania komórek nowotworowych (przeciwdziała rakowi nerek, wątroby, piersi, żołądka i jajników).
Niedobór witaminy K
Zalecana dzienna dawka witaminy K zależna jest od kilku czynników, przede wszystkim od wieku i płci człowieka. W przypadku niemowląt wynosi ona zaledwie 5-10 µg (mikrograma), natomiast organizm męski w wieku młodzieńczym i dorosłym potrzebuje już 65 µg na dobę. Brak witaminy K często jest rezultatem przyjmowania niektórych leków (głównie antybiotyków). Bywa także negatywnym efektem redukowania masy ciała lub stosowania nieodpowiedniej diety.
Niedobór witaminy K niesie szereg negatywnych skutków. Pierwszą z nich jest oczywiście słaba krzepliwość krwi. Szybciej dochodzi wówczas do powstawania krwawień i krwotoków (kobiety skarżą się m.in. na bardzo obfite menstruacje), a rany goją się o wiele wolniej. Kości słabiej przyswajają wapń i większe jest ryzyko wystąpienia osteoporozy.
Brak witaminy K jest jednak szczególnie niebezpieczny, gdy dotyczy bardzo małych dzieci. Często jest przyczyną choroby krwotocznej noworodków (VKDB, czyli „vitamin K deficiency bleeding”), która może występować do mniej więcej trzeciego miesiąca życia. Co ważne, na niedobór witaminy K znacznie częściej narażone są dzieci karmione piersią. Co jest tego powodem? Organizm noworodka nie wytwarza jeszcze za wiele tej witaminy, a mleko matki zawiera z kolei zbyt małą dawkę, by zaspokoić potrzeby dziecka. Dlatego zaraz po urodzeniu zalecany jest zastrzyk domięśniowy lub doustne podawanie 2 dawek witaminy K. Nie stosuje się tego u dzieci, które od początku karmione są mlekiem modyfikowanym.
Przedawkowanie witaminy K
Podobnie jak niedobór, również nadmiar witaminy K może przynieść niekorzystne efekty. Czerwone krwinki ulegają szybszemu rozpadowi, co wpływa na powstanie anemii. Dodatkowo często spotykanym symptomem jest większe i intensywniejsze pocenie się i uczucie gorąca. U małych, kilkumiesięcznych dzieci, zbyt duża ilość witaminy K może doprowadzić do wystąpienia żółtaczki lub powstania uszkodzeń w tkance mózgowej.
Co jest najlepszym źródłem witaminy K? Pierwszy jej rodzaj, czyli witamina K1, występuje w warzywach, takich jak sałata rzymska, kapusta, brokuły, jarmuż, kalafior, natka pietruszki, szparagi, brukselka, ogórek, seler, rzepa, groszek, pomidory i ziemniaki. Poza tym można ją znaleźć w jajkach, wątrobie wołowej, olejach (sojowym, szafranowym), owocach (awokado, truskawkach, brzoskwiniach), soi, serach i jogurtach. Z kolei witamina K2 wytwarzana jest przez bakterie, znajdujące się w jelicie grubym. Natomiast trzeci rodzaj, czyli K3, jest rozpuszczalną w wodzie i tłuszczach formą, sztucznie wyprodukowaną na potrzeby uzupełniania w razie braku naturalnej witaminy K w organizmie.